Przedstawiona praca ma za zadanie ukazanie historii miejscowości i parafii Biała od czasów pierwszej wzmianki o miejscowości w dokumentach pisanych, tj. od roku 1268 do roku 1945 tzn. do zakończenia II wojny światowej.

W pracy dzieje wsi i parafii Biała osadzone zostały na tle życia politycznego, społecznego, gospodarczego i religijnego całej Ziemii Wieluńskiej. Omawiana miejscowość przynależała bowiem historycznie do archidiakonatu, dekanatu i powiatu wieluńskiego.

Miejscowość Biała posiada bardzo długą i bogatą historię. Już w 1268 r. Bolesław Pobożny zamienił z ołobockimi cysterkami Białą na Mieleszyn na czas budowy Bolesławca. Pierwsze informacje o istnieniu parafii pochodzą z 1430 r.

Pomimo wielowiekowej tradycji tak miejscowość jak i parafia nie doczekały się całościowego historycznego opracowania. Jest to zapewne wynikiem skąpej ilości zachowanych informacji na temat Białej. Dobrze zachowane archiwum parafialne będące jeszcze w 1938 r. uległo zapewne zniszczeniu w okresie okupacji hitlerowskiej. Najpoważniejszym opracowaniem tematu jest praca ks. Walentego Patykiewicza "Dzieje parafii Biała". Wiele informacji o historii Białej uzyskać można z różnego rodzaju słowników i opracowań. Wiadomości znajdują się także w Księgach konsystorskich czyli oficjalskich wieluńskich oraz aktach wizytacji parafii Biała. Dokumenty te znajdują się w Archiwum Diecezjalnym we Włocławku i w Archiwum Kurii Diecezji Częstochowskiej.

Dla większej przejrzystości historia parafii została podzielona na pięć rozdziałów. Pierwszy z nich omawia historię Białej i jej okolic od najdawniejszych czasów, obejmuje zagadnienia geograficzne, środowiskowe, etymologiczne oraz przynależności administracyjnej.

Rozdział drugi przedstawia przynależność kościelną parafii, a także pierwsze informacje o parafii i jej rozwój w ciągu wieków.

W trzecim rozdziale opisane są dwie świątynie znajdujące się na terenie parafii oraz ich wyposażenie.

Rozdział czwarty przedstawia duszpasterzy pracujących w parafii Biała oraz uposażenie proboszczowskie i parafii.

Ostatni piąty rozdział koncentruje się na życiu wiernych. Omawia charakterystykę demograficzną, działalność społeczną, praktyki religijne wiernych, a także bractwa i stowarzyszenia religijne istniejące w parafii.

Wydaje się, że tak przedstawiona materiał pozwala ukazać w głównych zarysach historię miejscowości i parafii św. Piotra w Okowach w Białej.

1. PRZYNALEŻNOŚĆ KOŚCIELNA
   
   

Fakt przyjęcia chrztu przez Mieszka I w 966 r przyjmuje się za początek istnienia Państwa Polskiego. Dokonało się poprzez małżeństwo z księżniczką czeską Dobrawą. Przyjęcie chrześcijaństwa uniezależniło państwo od wpływów niemieckich.

Papież Jan XIII (965-972), w porozumieniu z Mieszkiem I, utworzył w Polsce pierwsze misyjne biskupstwo z siedzibą w Poznaniu. Na czele nowej diecezji stanął biskup słowiańskiego pochodzenia Jordan. W Poznaniu też została wybudowana przez pierwszego władcę Polski katedra pod wezwaniem św. Piotra. Biskupstwo to było zależne bezpośrednio od Stolicy Apostolskiej. Uściślenie więzi ze Stolicą Apostolską nastąpiło około roku 990-992, kiedy to Mieszko I oddał całą Polskę w opiekę św. Piotra na mocy dokumentu „Dagome iudex”. Odbyło się to za pontyfikatu papieża Jana XV (985-996). W opiekę zostały oddane Pomorze, Małopolska, Wielkopolska, Mazowsze i Śląsk .

Po śmierci Mieszka I na polskim tronie zasiadł jego syn Bolesław Chrobry. Kontynuował on politykę rozszerzania chrześcijaństwa w kraju. W 997 r. przybył do Polski z misją nawracania pogan św. Wojciech. Zginął on w sposób męczeński 23 kwietnia 997 r. na terenie Prus. Bolesław Chrobry wykupił jego ciało i złożył w Gnieźnie. Dwa lata później Wojciech został kanonizowany w Rzymie przez papieża Sylwestra II.

Bardzo ważnym wydarzeniem dla przyszłości Polski był zjazd gnieźnieński. W marcu 1000 r. do Gniezna, do grobu świętego Wojciecha, przybył cesarz Otton III. Na zjeździe tym obecni też byli legaci Stolicy Apostolskiej. Promulgowali oni bullę papieską tworzącą w Polsce metropolię gneźnieńską z podległymi: archidiecezją gnieźnieńską oraz diecezją krakowską, wrocławską i kołobrzeską. Diecezja poznańska wobec sprzeciwu biskupa Ungera utrzymała swój dawny charakter. Pierwszym metropolitą, arcybiskupem gnieźnieńskim został bł. Radzym Gaudenty, brat św. Wojciecha. Podległe biskupstwa otrzymali: w Krakowie Poppon, we Wrocławiu Jan, w Kołobrzegu Reinbern, natomiast w Poznaniu od roku 983 biskupem był Unger .

Niższą jednostką administracyjną od diecezji w Kościele w okresie średniowiecza był archidiakonat. Była to instytucja nadrzędna względem dekanatów i parafii. Na jej czele stał archidiakon. Do jego zadań należał nadzór nad niższym duchowieństwem, badanie kwalifikacji kandydatów do święceń, nadzorowanie postępowania duchownych. W tym celu archidiakon wizytował swe okręgi, nakładał kary i cenzury, zarządzał majątkiem diecezji, udzielał inwestytury beneficjatom, pomagał biskupowi w jego obowiązkach, zastępował go w sprawach jurysdykcyjnych i wykonywał rzeczywiste sądownictwo .

Pierwszą wiadomość o archidiakonacie w Polsce zamieścił Anonim zwany Gallem w swojej kronice. Liczniejsze wzmianki występują w XII w. Archidiakoni byli wówczas członkami kapituł, zajmowali też godność drugą po dziekanie. W tym okresie podział na archidiakonaty występował we wszystkich diecezjach. Okręgi archidiakonalne w dużym stopniu były zgodne z podziałem politycznym . Podział na archidiakonaty zakończony był już za Kazimierza Wielkiego. Istniały wówczas archidiakonaty w archidiecezji gnieźnieńskiej: gnieźnieński, kaliski, uniejowski, łęczycki i kurzelowski; w diecezji poznańskiej: poznański, śremski, pszczowski, wroniecki, czerski; w diecezji włocławskiej: włocławski, kruszwicki i pomorski oraz w diecezji płockiej: płocki i dobrzyński .

W Ziemi Wieluńskiej siedziba archidiakona znajdowała się w Rudzie. Jedyna wiadomość jaka się zachowała na ten temat pochodzi z 1239 r. z dokumentu Bolesława Sandomierskiego. W dokumencie tym widnieje podpis Wolimira, archidiakona rudzkiego . Jednakże już w XIII w. archidiakonat w Rudzie przestał istnieć. Wpłynęły na to ciągłe walki i przechodzenie tego obszaru z rąk do rąk. Po roku 1239 Ziemia Rudzka najprawdopodobniej wchodziła w skład archidiakonatu kaliskiego .

Wraz z przeniesieniem kolegiaty rudzkiej przez arcybiskupa Mikołaja Trąbę do Wielunia 24 października 1419 r. został w Ziemi Wieluńskiej wznowiony archidiakonat. Prepozyt wieluński pełnił obowiązki archidiakona. Wizytował więc kościoły i parafie jemu podległe. Archidiakonat wieluński ze względu na swój mały obszar nazywany był także „terytorium wieluńskim” . Obejmował on prawie cały obszar późniejszego powiatu wieluńskiego. Według wykazu z 1499 r. w jego skład wchodziło 45 parafii, między innymi parafia Biała . Według wykazu z 1522 r. Jana Łaskiego, parafia Biała była parafią samodzielną .

Na początku XVI w. terytorium archidiecezji gnieźnieńskiej zawierało w sobie 7 archidiakonatów: gnieźnieński, kaliski, kurzelowski, uniejowski, łęczycki, łowicki i kamieński oraz „Teritorium Vielunense ad instar archidiakonatus”, 41 dekanatów oraz 673 parafie . Na terenie archidiakonatu wieluńskiego w 1522 r. parafie nie były jeszcze objęte podziałem na dekanaty. Podział nastąpił zapewne 4 października 1583 r. w Łowiczu, którego uchwały w artykule XXIII polecają archidiakonom wizytować diecezję, wznowić dekanaty wiejskie i pouczyć dziekanów o ich obowiązkach .

Pierwsza wyraźna wzmianka o dziekanie w Ziemi Wieluńskiej pochodzi z 1608 r. na dokumencie z wizytacji parafii Ożarów. W latach 1668-1669 terytorium wieluńskie było podzielone na dekanaty: rudzki, wieruszowski i krzepicki.

Parafia Biała razem z kościołem filialnym w Wiktorowie znalazły się w dekanacie wieruszowskim . Podział ten i przynależność Białej do dekanatu potwierdził synod diecezjalny w Łowiczu w dniach 26-28 sierpnia 1720 r. Taki podział przetrwał do roku 1818. Na Kongresie Wiedeńskim w 1815 r. ustalono nowe granice na ziemiach polskich. Wkrótce też dokonano nowego podziału polskich diecezji, dostosowanego do podziałów administracyjnych.

Na mocy bulli „Ex imposita nobis” z dnia 30 VI 1818 r. papieża Piusa VII dokonano podziału części archidiecezji gnieźnieńskiej. Do archidiecezji warszawskiej włączono 114 parafii i dwie kolegiaty (w Łęczycy i Łowiczu). Drugą część, to jest 272 parafie i sześć kolegiat (Kalisz, Sieradz, Łask, Wieluń, Uniejów i Chocz) włączono do diecezji włocławskiej. W skład diecezji włocławskiej wchodziły dawne archidiakonaty: uniejowski, kaliski, gnieźnieński, łęczycki, łowicki, częściowo kurzelowski oraz terytorium wieluńskie . Dokonano także na polecenie władz państwowych nowych zmian w sieci dekanalnej. Dnia 19 III 1819 r. bp Andrzej Wołowicz utworzył w diecezji włocławskiej cztery nowe dekanaty: w Kole, Piotrkowie Trybunalskim, Sieradzu i Wieluniu. Zlikwidowane zostały natomiast dekanaty w Rudzie, Warcie i Woliborzu. Taki stan utrzymał się do 1865 r.M

Dnia 31 XII 1866 r. wszedł w życie ukaz cara Aleksandra II narzucający nowy porządek administracyjny w Królestwie Polskim. W miejsce województw zostały ustanowione gubernie, których liczbę podwojono . Pod ogromną presją władz zaborczych nastąpiła w 1867 r. w całym Królestwie Polskim reorganizacja i redukcja sieci dekanalnej. W miejsce dotychczasowych operatywnych dekanatów, obejmujących od 8-18 parafii, tworzono wielkie i małooperatywne, liczące ponad 35 parafii okręgi dekanalne. Były one inwigilowane przez władzę rosyjską i prowadziły do zamierania życia religijnego i kościelnego .

Parafia Biała, choć leży blisko Wielunia, aż do 1867 r. należała do dekanatu wieruszowskiego. Przyczyną takiego stanu rzeczy zapewne był fakt, że królewska część Białej należała do starostwa bolesławieckiego . Od 1867 r. wraz z całym powiatem przyłączona została do dekanatu wieluńskiego. W roku 1870 dekanat wieluński obejmował 30 parafii i liczył 70 172 wiernych. Podobnie duży był dekanat częstochowski, do którego przynależało 20 parafii i 64 318 wiernych . Kolejnych zmian w strukturze dekanalnej z dniem 1 I 1917 r. dokonał biskup włocławski Stanisław Zdzitowiecki .

Nowego podziału diecezji w Polsce dokonał papież Pius XI dnia 28 X 1925 r. wydając bullę erekcyjną „Vixdum Poloniae unitas”. Na jej mocy powstała diecezja częstochowska . W jej skład weszło 11 dekanatów z diecezji włocławskiej, które obejmowały 126 parafii: dekanat bolesławiecki 10 parafii, brzeźnicki - 13, częstochowski - 12, gidelski - 12, gorzkowicki - 9, kłobucki - 15, mstowski - 6, praszkowski -10, radomszczański - 13, wieluński - 14, wieruszowski - 11. Z diecezji kieleckiej dołączone zostały cztery dekanaty: będziński z 18 parafiami, sączowski - 7, zawierciański - 15 i żarecki - 8 .

Dekanat wieluński w chwili tworzenia diecezji częstochowskiej należał do jednego z większych, tak pod względem ilości parafii, wiernych, jak i obszaru. Było tam 14 parafii, 20 kapłanów oraz 60 016 wiernych. W skład dekanatu wchodziły następujące parafie: Biała Ostrzeszowska, Chotów, Czarnożyły, Kadłub, Konopnica, Krzyworzeka, Łyskornia, Mierzyce, Osjaków, Raczyn, Ruda, Wieluń i Wierzchlas .

W czasie II wojny światowej diecezja częstochowska została podzielona między Okręg Górnośląski, gdzie znalazło się 77 parafii, Generalną Gubernię - 62 parafie i Kraj Warty (Wartheland) - 62 parafie. Właśnie Kraj Warty był terenem największych prześladowań Kościoła. W Okręgu Warty znalazły się pełny dekanat bolesławiecki, praszkowski, wieluński i wieruszowski oraz częściowo dekanaty brzeźnicki i gorzkowicki. W okręgu tym znajdowało się 86 księży, 2 męskie domy zakonne z 13 księżmi, 3 żeńskie domy zakonne z 24 siostrami .

Z ogólnej liczby 86 księży pracujących w Kraju Warty dnia 1 IX 1939 r., w latach 1942-1945 pozostało tylko dwóch . Zostały także pozamykane kościoły i kaplice.

W dniu 6 października 1941 r. zostali aresztowani księża Ziemi Wieluńskiej, którzy następnie przewiezieni zostali do Konstantynowa koło Łodzi, skąd 27 X 1941 r. przetransportowano ich koleją do Dachau, gdzie przybyli 30 X tego roku. W całym Kraju Warty pozostawiono tylko dwóch kapłanów w parafii Ruda. Jako jedyna parafia na tym terenie posiadała ona 260 000 wiernych .

Po zakończeniu II wojny światowej sieć parafialna i dekanalna została odtworzona. Biskup Teodor Kubina podzielił diecezję częstochowską na 22 dekanaty. Z dotychczasoego dużego dekanatu wieluńskiego zostały utworzone dwa mniejsze. W ten sposób powstały dekanaty wieluński I południowy i wieluński II północny. Parafia Biała wraz z Chotowem, Czarnożyłami, Kadłubem, Konopnicą, Krzyworzeką, Łyskornią, Mierzycami, Osjakowem, Raczynem, Rudlicami, Wieluniem i Wierzchlasem należała do dekanatu wieluńskiego I z siedzibą w Wieluniu .

1. POWSTANIE PARAFII
   
   

Przyjęcie chrztu przez Polskę pociągnęło za sobą budowę organizacji kościelnej. Zaczęły powstawać liczne kościoły. Pierwotnie tylko kościoły biskupie posiadały pełne kompetencje w zakresie życia religijnego .

Najwięcej w dziedzinie rozbudowy sieci parafialnej w Polsce zrobiono w związku z dogłębnym procesem chrystianizacji kraju, jak i wzmożona akcją osadniczą. Ogólna sytuacja Kościoła w Polsce w drugiej połowie XI w. i pierwszej połowie XII w. sprzyjała takiej rozbudowie . Kościoły były fundowane przez panujących, możnowładców i dostojników kościelnych. Były one własnością swych założycieli, a duchowni byli im podlegli .

Początkowo parafie tworzone były w większych grodach. Następnie, gdy powstawała sieć kościołów wiejskich struktury parafii rozciągnęły się na coraz większy obszar. Większe parafie obejmowały od kilku do kilkunastu wiosek. Parafie jednowioskowe należały w tym czasie do wyjątku . Obok parafii polskich tworzone były także parafie niemieckie, które z czasem łączyły się. Każda nowo zakładana parafia otrzymywała akt erekcyjny oraz uposażenie dla proboszcza. Wiele parafii powstało w wieku XIII i obejmowały cały kraj. Na początku XIV w. budowa sieci parafialnej w Kościele polskim została ukończona .

Dla określenia wieku parafii bierze się pod uwagę wiele czynników, takich jak: dane archeologiczne, dane o istnieniu miejscowości, jej położeniu, jakości gleb, wezwania kościołów i ich patronat .

Na terenie Ziemi Wieluńskiej najwcześniej powstała parafia w Rudzie. O jej wczesnym pochodzeniu świadczy to, że już w XIII w. była siedzibą archidiakonatu rudzkiego, natomiast jej kościół parafialny był siedzibą kapituły kolegiackiej. Sam kościół miał być zbudowany pod koniec X w. „przez samego św. Wojciecha” .

Pierwszą wzmiankę o parafii w Białej odnotowano w roku 1430. Na dokumencie z tego roku wystąpił pleban Mateusz. Obok sołtysa, jest on świadkiem sprzedaży, 19 XI 1430 r. przez Lutolda z Białej i Janusza z Wiktorowa, karczmy we wsi Biała, Stanisławowi . W Białej znajdował się z dawna kościół parafialny pod wezwaniem św. Piotra Apostoła w Okowach . Wspomniany też jest pleban Jan w roku 1459 i 1460 . Jeżeli jednak weźmie się pod uwagę, że wieś Biała istniała co najmniej w 1268 r. i była wsią na tyle bogatą, że przyjęły ją w zamian za Mieleszyn cysterki z Ołoboku oraz fakt, że organizacja sieci parafialnej była całkowicie zakończona w XIV w., to można przyjąć, że kościół i parafia istniały o wiele wcześniej. Ks. Walenty Patykiewicz przesuwa powstanie parafii na drugą połowę XIII w., kiedy to powstały w Ziemi Wieluńskiej 33 parafie.

W najstarszym pełnym spisie parafii archidiakonatu wieluńskiego z 1499 r. Biała została zapisana wśród 45 podanych miejscowości . Bardzo ważnym dokumentem, ukazującym życie parafii w XIV w., jest sprawozdanie z wizytacji z 1522 r. zawarte w Liber beneficiorum archidiecezji gnieźnieńskiej Jana Łaskiego. W dokumencie tym zawarte zostały opisy kościołów znajdujących się na terenie parafii i ich wyposażenie. Odnotowane zostały też posiadłości i uposażenia proboszcza.

W Liber beneficiorum odnotowana została też parafia Biała. Należały wówczas do niej: Biała, Wiktorów i Brzoza .

Podczas wizytacji J. Łaskiego w archidiakonacie było 74 duchownych, w tym 30 proboszczów poza Wieluniem . Jednym z nich był proboszcz parafii Biała – ks. Stanisław z Dzbanków . Wizytator podał także informacje dotyczące prawa prezentacji proboszczów w archidiakonacie wieluńskim. Prawo takie przysługiwało w zależności od własności miejscowości: królowi, świeckim, arcybiskupowi gnieźnieńskiemu, kapitulne gnieźnieńskiej, prepozytowi kolegiaty wieluńskiej oraz zakonom. W archidiakonacie wieluńskim świeccy prezentowali w 24 parafiach, król 7, arcybiskup 2, klasztory w 3, prepozyt wieluński w jednej.

Prawo prezentacji proboszcza w Białej posiadali król i miejscowy dziedzic .

Ziemia Wieluńska nie została ominięta w XVI w. przez różne prądy innowiercze. Było tutaj szereg miejscowości, których właściciele porzucili wiarę katolicką. Z Reformacją związane były: Danków, Parzymiechy, Parcice, Wieruszów, Ruda i Cieszęcin k. Wieruszowa. Poza luterańskim Cieszęcinem były to zbory kalwińskie. Najdłużej utrzymał się zbór kalwiński w Parcicach niedaleko Białej. Założony był przez rodzinę Kochlewskich, która też ufundowała tam kościół kalwiński. Zbór ten przetrwał do końca XVIII w.

Również w parafii Biała mieszkali innowiercy. Kalwinem był Wojciech Wierusz Bielski z rodziną . Po wojnie ze Szwedami, którzy utożsamiani byli z protestantyzmem liczba innowierców spadła. Katolicy zniechęcili się do nich za okazywaną przez nich pomoc Szwedom. W 1720 r. było w archidiakonacie wieluńskim: 11 rodzin kalwińskich i 8 rodzin luterańskich. W 1753 r. już 5 rodzin kalwińskich, 9 prostych ludzi, luteran 5 rodzin i 22 osoby, czyli około 45 osób. W 1970 r. na 40 000 ludzi, 3000 stanowili protestanci i żydzi .

W Białej nie było rodzin luterańskich. Byli natomiast kalwini. W 1720 r. był to Krzysztof Bielski z synami i córkami, Stanisław Niszkowski oraz Jan Trepka we wsi Brzoza w parafii Biała. W roku 1753 podobno byli tylko kalwini. Byli to Bogusław, Kacper i Stanisław Koseccy . Również na początku XX wieku w Białej mieszkały dwie rodziny protestanckie .

W Białej mieszkały także rodziny żydowskie. Odnotowani zostali w 1744 r. . W czasie wizytacji w 1753 r. czterech żydów zamieszkiwało w karczmie, chodzili oni na swoje nabożeństwa do szkoły w Łagiewnikach . Mieszkali oni również znacznie później. W okresie międzywojennym w partafii przebywały jeszcze dwie rodziny wyznania mojżeszowego .

Parafia Biała pod względem liczebności mieszkańców była porównywalna z innymi parafiami Ziemi Wieluńskiej. W roku 1753 do spowiedzi przystąpiło 344 osoby. Można przyjąć, że było to 2/3 mieszkańców, więc wszystkich mogło być około 516 osób . Liczba ta wyraźnie wzrosła do 1829 r. Było wówczas 1127 osób . Inne liczby zapisano w „Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego”. Według autorów „w 1827 r. było tu 99 domów i 781 mieszkańców” . Duża różnica może wynikać z tego, że pierwsze dane odnoszą się do całej parafii Biała, a więc także Brzozy i Wiktorowa, natomiast druga ogranicza się tylko do miejscowości Biała. Kolejną liczbę ludności odnotowano w 1856 r. Do parafii należało 1300 osób , a w roku 1880 „parafia Biała dekanatu wieluńskiego ma 1330 dusz” . Przez następne 30 lat nastąpił duży przyrost ludności. W roku 1912 liczba mieszkańców wynosiła 2100 . Do diecezji częstochowskiej parafia Biała została włączona z 2500 wiernych . Przed wybuchem II wojny światowej do parafii należało 2460 wiernych .

Parafia Biała, na mocy bulli papieża Piusa XI „Vixdum Poloniae Unitas”, od 25 X 1925 r. znalazła się w diecezji częstochowskiej, w dekanacie wieluńskim . Proboszczem parafii był ksiądz Andrzej Muchański inkardynowany z diecezji włocławskiej .

Czas drugiej wojny światowej był dla parafii Biała, podobnie jak całej Ziemi Wieluńskiej wchodzącej w skład Okręgu Kraju Warty (Wartheland), czasem bardzo trudnym. Dnia 6 X 1941 r. Niemcy aresztowali wszystkich kapłanów z tego obszaru. Wśród nich także ks. proboszcza A. Muchańskiego. Od tego dnia aż do roku 1945 parafia nie była obsadzona. Najbliższym i jedynym czynnym w Ziemi Wieluńskiej kościołem był oddalony około 15 km kościół w Rudzie .

Po zakończeniu hitlerowskiej okupacji stan liczebny parafii w dniu 10 I 1946 r. wynosił 2393 wiernych.

Pierwszym proboszczem w Białej po zakończeniu działań wojennych był ks. Czesław Muszkiet. Pełnił tę funkcję do roku 1963. Kolejnymi proboszczami byli: ks. Stanisław Buchalski w latach 1963-65, ks. Eugeniusz de Ville w latach 1965-66, ks. Stanisław Łyp w latach 1966-76, a od 1976 r. funkcje ta została powierzona ks. Edmundowi Malatyńskiemu .

Parafia Biała od początku swojego istnienia należała do archidiakonatu wieluńskiego. Czas jej powstania przypadający na II połowę XIII w. był podobny jak większości parafii tego rejonu. Parafia w Białej należała do większych w Ziemi Wieluńskiej, w skład parafii wchodziły trzy wioski: Biała, Brzoza i Wiktorów. W ciągu wieków nie zmieniał się zasięg terytorialny parafii i obejmował wymienione wioski.

Na terenie parafii znajdowały się dwa drewniane kościoły: parafialny w Białej i filialny w Wiktorowie. Wokół nich koncentrowało się życie religijne wiernych.

Najtrudniejszym okresem w dziejach parafii był czas II wojny światowej, kiedy to aresztowano proboszcza ks. A. Muchańskiego, a kościoły zamieniono na magazyny.